Το ηφαίστειο της Νισύρου είναι το νεότερο ενεργό ηφαίστειο της Ελλάδας, τα παλαιότερα πετρώματα του δεν ξεπερνούν σε ηλικία τα 150.000 χρόνια. 60.000 χρόνια πριν από σήμερα, εκατοντάδες μικρές εκρήξεις οικοδομούν ένα κώνο που υψωνόταν περίπου 600 μέτρα πάνω από τη θάλασσα και είχε περίπου την περίμετρο της σημερινής Νισύρου.

Δυο τεράστιες εκρήξεις, 25.000 και 15.000 χρόνια πριν από σήμερα, καταστρέφουν το κεντρικό τμήμα του ηφαιστείου, το οποίο κατακρημνίζεται και δημιουργεί την σημερινή καλδέρα του ηφαιστείου. Από τότε το ηφαίστειο παραμένει σε ηρεμία. Το πυρακτωμένο όμως πέτρωμα, που βρίσκεται σε βάθος λίγων χιλιομέτρων κάτω από την καλδέρα και τα καυτά αέρια του, θερμαίνουν το θαλασσινό και το βρόχινο νερό που κυκλοφορεί στα ρηχότερα πετρώματα και το μετατρέπουν σε υπέρθερμο ρευστό σε θερμοκρασίες που πλησιάζουν τους 500 βαθμούς κελσίου.  Κατά διαστήματα το υπέρθερμο ρευστό  τινάζει στον αέρα τα πετρώματα που το εμποδίζουν να φτάσει στην επιφάνεια προκαλώντας υδροθερμικές εκρήξεις και δημιουργώντας υδροθερμικούς κρατήρες. Τέτοιες ήταν όλες οι εκρήξεις που έχουν καταγραφεί στη Νίσυρο κατά τους ιστορικούς χρόνους.

 

Στο κέντρο του νησιού δεσπόζει η καλδέρα της Νισύρου. Η διάμετρος της είναι περίπου 4 χιλιόμετρα, το χείλος της κυμαίνεται σε υψόμετρο μεταξύ 250 και 600 μέτρων, ενώ ο πυθμένας της βρίσκεται στα 100 μέτρα από τη στάθμη της θάλασσας. Το δυτικό-βορειοδυτικό τμήμα της  περιβάλλεται από τους λόφους Μποριάτικου, Νίφιου, Προφήτη Ηλία και Τραπεζίνας. Στο εσωτερικό της καλδέρας έχουν εντοπιστεί ίχνη από 20 κρατήρες, οι 10 είναι καλά διατηρημένοι και ο καθένας έχει το δικό του όνομα. Οι οικισμοί του Εμπορειού και των Νικειών προσφέρουν μια μαγευτική θέαση της καλδέρας, ειδικότερα η θέα του Προφήτη Ηλία των Νικειών, θα σας συναρπάσει.

ΥΔΡΟΘΕΡΜΙΚΗ ΕΚΡΗΞΗ: Το θαλασσινό νερό και το νερό της βροχής κατεισδύουν στα πετρώματα του νησιού, συγκεντρώνονται σε βαθείς ορίζοντες και θερμαίνονται από το μάγμα. Οι θερμοκρασίες φτάνουν τους 400 με 500 βαθμούς κελσίου, και έτσι το νερό μετατρέπεται σε ατμό. Ο ατμός ασκεί φοβερές πιέσεις στα πετρώματα που τον εμποδίζουν να φτάσει στην επιφάνεια και όταν καταφέρει να ξεπεράσει το βάρος των πετρωμάτων αυτών, τα τινάζει στον αέρα, προκαλώντας μια υδροθερμική έκρηξη.

ΥΔΡΟΘΕΡΜΙΚΗ ΕΚΡΗΞΗ: Το θαλασσινό νερό και το νερό της βροχής κατεισδύουν στα πετρώματα του νησιού, συγκεντρώνονται σε βαθείς ορίζοντες και θερμαίνονται από το μάγμα. Οι θερμοκρασίες φτάνουν τους 400 με 500 βαθμούς κελσίου, και έτσι το νερό μετατρέπεται σε ατμό. Ο ατμός ασκεί φοβερές πιέσεις στα πετρώματα που τον εμποδίζουν να φτάσει στην επιφάνεια και όταν καταφέρει να ξεπεράσει το βάρος των πετρωμάτων αυτών, τα τινάζει στον αέρα, προκαλώντας μια υδροθερμική έκρηξη.

 

ΑΤΜΙΔΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΡΑΤΗΡΑ ΣΤΕΦΑΝΟΥ: Όταν το νερό της βροχής εισέρχεται στο εσωτερικό του κρατήρα, λίγα μέτρα κάτω από την επιφάνεια του, συναντά θερμοκρασίες πάνω από 100 βαθμούς κελσίου, αρχίσει να θερμαίνεται και μετατρέπεται σε ατμό. Ο ατμός ασκεί πιέσεις στην επιφάνεια του κρατήρα, προξενεί μικρές εκρήξεις και δημιουργεί στρογγυλές χοάνες, τις τρύπες δηλαδή που υπάρχουν στον κρατήρα. Μαζί με τον ατμό εξέρχονται και άλλα αέρια, ένα εκ των οποίων είναι το υδρόθειο στο οποίο οφείλεται και η χαρακτηριστική οσμή που επικρατεί στο χώρο.

Δίπλα στο Στέφανο βρίσκεται ένας μικρότερος κρατήρας, ο μικρός Στέφανος.

Οι δυο παλαιότεροι ευδιάκριτοι υδροθερμικοί κρατήρες είναι τα καμινάκια, που βρίσκονται κάτω από τα Νικειά. Καθένας τους έχει διάμετρο 150 μέτρα περίπου.
Οι υπόλοιποι υδροθερμικοί κρατήρες βρίσκονται στην περιοχή του Λόφου, απέναντι από τον κρατήρα Στέφανο. Εδώ βρίσκονται ο Λογοθέτης, ο παλαιότερος κρατήρας στην περιοχή, ο Πολυβώτης με διάμετρο 300 επί 150 μέτρα, Ο μικρός Πολυβώτης, το αποτέλεσμα της τελευταίας υδροθερμικής έκρηξης του 1887, ο Αλέξανδρος, ο Αχιλλέας και ο Λογοθέτης.

Η είσοδος στο χώρο των κρατήρων επιβαρύνεται με αντίτιμο εισόδου.